مشکلات سلامت دهان و دیابت

دیابت یک بیماری است که می‌تواند کل بدن، از جمله دهان را تحت تأثیر قرار دهد. افرادی که مبتلا به دیابت هستند، با خطر بالاتری نسبت به افراد عادی در مواجهه با مشکلات سلامت دهان روبه‌رو هستند.

چرا افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض مشکلات بهداشت دهان قرار دارند؟

ارتباط بین دیابت و مشکلات بهداشت دهان به قند خون بالا برمی‌گردد. اگر قند خون به‌خوبی کنترل نشود، احتمال بروز مشکلات دهانی بیشتر می‌شود. این به این دلیل است که دیابت کنترل نشده سلول‌های سفید خون را که دفاع اصلی بدن در برابر عفونت‌های باکتریایی هستند، ضعیف می‌کند. این عفونت‌ها می‌توانند در دهان رخ دهند.

همان‌طور که مطالعات نشان داده‌اند تنظیم سطح قند خون خطر عوارض بزرگ دیابت مانند آسیب به چشم، قلب و اعصاب را کاهش می‌دهد، دیابت می‌تواند از بروز مشکلات بهداشت دهان نیز جلوگیری کند.

چه مشکلات بهداشت دهانی با دیابت مرتبط هستند؟ افراد مبتلا به دیابت با خطر بیشتری مواجه‌اند:

• خشکی دهان: دیابت کنترل‌نشده می‌تواند جریان بزاق (آب دهان) را کاهش داده و منجر به خشکی دهان شود. خشکی دهان می‌تواند به درد، زخم‌ها، عفونت‌ها و پوسیدگی دندان منجر شود.
• التهاب لثه (ژنژیویت) و پریودنتیت: علاوه بر تضعیف گلبول‌های سفید، یکی دیگر از عوارض دیابت این است که باعث ضخیم شدن رگ‌های خونی می‌شود. این امر جریان مواد مغذی از جمله در دهان به بافت‌های بدن و دفع مواد زائد از آن‌ها را کند می‌کند. هنگامی که این مجموعه از عوامل رخ می‌دهد، بدن توانایی خود را برای مبارزه با عفونت‌ها از دست می‌دهد. از آنجایی که بیماری لثه یک عفونت باکتریایی است، افراد مبتلا به دیابت کنترل‌نشده ممکن است بیماری لثه را به‌صورت شدیدتر و مکرر تجربه کنند.
• ضعف در بهبود بافت‌های دهان: افراد مبتلا به دیابت کنترل‌نشده پس از جراحی دهان یا سایر اقدامات دندان‌پزشکی به‌سرعت بهبود نمی‌یابند.
• برفک: افرادی که دیابت دارند و به طور مکرر آنتی‌بیوتیک برای مقابله با عفونت‌های مختلف مصرف می‌کنند، به‌ طور ویژه مستعد ابتلا به عفونت قارچی دهان و زبان هستند. قارچ در بزاق افرادی که دیابت آن‌ها کنترل نشده است و دارای سطح بالایی از گلوکز می‌باشد، رشد می‌کند. استفاده از دندان مصنوعی (به‌ویژه زمانی که به طور مداوم استفاده می‌شود) نیز می‌تواند به عفونت‌های قارچی منجر شود.
• سوزش دهان و یا زبان: این وضعیت به دلیل وجود عفونت برفکی ایجاد می‌شود.افرادی که دیابت دارند و سیگار می‌کشند، در معرض خطر بیشتری هستند و تا ۲۰ برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری احتمال ابتلا به برفک و بیماری‌های لثه دارند. به نظر می‌رسد که سیگار کشیدن جریان خون به لثه‌ها را نیز مختل می‌کند، که ممکن است بر فرآیند بهبود زخم در این ناحیه تأثیر بگذارد.

پیشگیری

اگر دیابت دارم، چگونه می‌توانم از مشکلات بهداشت دهان و دندان جلوگیری کنم؟

از آنجا که افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض مشکلاتی هستند که ممکن است به سلامت دهان و دندان آن‌ها آسیب برساند، پیروی از روش‌های مناسب بهداشت دهان و دندان، توجه ویژه به هرگونه تغییر در سلامت دهان و دندان و تماس فوری با دندانپزشک در صورت بروز تغییرات ضروری است. پیشنهادات برای پیشگیری یا کاهش مشکلات بهداشت دهان و دندان شامل موارد زیر است:

• قند خون خود را تا حد ممکن به سطح نرمال نزدیک نگه دارید. در هر ویزیت دندانپزشکی، وضعیت دیابت خود را به دندانپزشک اطلاع دهید. به عنوان مثال، سطح هموگلوبین گلیکوزیله (HgA1C) خود را بدانید. (مدیریت خوب با سطح زیر ۷٪ نشان داده می‌شود). اگر قبلاً دچار افت قند خون (که واکنش انسولین نیز نامیده می‌شود) شده‌اید، خطر تکرار آن برای شما بیشتر است. به دندانپزشک خود بگویید آخرین بار چه زمانی این اتفاق رخ داده، این وضعیت چقدر تکرار می‌شود و آخرین بار چه زمانی دوز انسولین خود را مصرف کرده‌اید (اگر انسولین مصرف می‌کنید).
• قبل از برنامه‌ریزی برای درمان بیماری‌های لثه با پزشک خود مشورت کنید. از پزشک خود بخواهید که با دندانپزشک یا پریودنتیست درباره وضعیت کلی سلامت شما صحبت کند. اگر جراحی دهان برنامه‌ریزی شده است، پزشک یا دندانپزشک به شما اطلاع می‌دهد که آیا نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از جراحی دارید، یا نیاز است برنامه غذایی و زمان‌بندی و دوز انسولین خود را تغییر دهید (در صورتی که انسولین مصرف می‌کنید).
• اطمینان حاصل کنید که نام و شماره تلفن پزشک خود را به دندانپزشک بدهید. این اطلاعات در صورت بروز هرگونه سوال یا نگرانی، به راحتی در دسترس دندانپزشک شما خواهد بود.
• لیستی از نام‌ها و دوزهای تمامی داروهایی که مصرف می‌کنید را به دندانپزشک خود ارائه دهید. دندانپزشک شما به این اطلاعات نیاز دارد تا داروهایی را که کمترین تداخل را با داروهای فعلی شما دارند، تجویز کند. اگر عفونت شدیدی در حال درمان باشد، ممکن است دوز انسولین شما (در صورت مصرف انسولین) نیاز به تنظیم داشته باشد.
• در صورت عدم کنترل مناسب قند خون، انجام اقدامات غیر اورژانسی دندانپزشکی را به تعویق بیندازید. با این حال، عفونت‌های حاد (عفونت‌هایی که به سرعت ایجاد می‌شوند)، مانند آبسه‌ها، باید فوراً درمان شوند.
• به خاطر داشته باشید که روند بهبودی در افراد مبتلا به دیابت ممکن است طولانی‌تر باشد. دستورالعمل‌های پس از درمان دندانپزشک خود را با دقت دنبال کنید.
• در صورت بریدگی زبان یا دهان توسط سیم یا براکت (مانند بریس‌ها)، فوراً با ارتودنتیست خود تماس بگیرید.

نکات دیگر بهداشت دهان و دندان برای افراد مبتلا به دیابت:

• حداقل دو بار در سال دندان‌ها و لثه‌های خود را توسط دندانپزشک تمیز و معاینه کنید. با دندانپزشک خود در مورد تعداد دفعات لازم برای چکاپ‌ها صحبت کنید.
• برای جلوگیری از تجمع پلاک روی دندان‌ها، حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید.
• بعد از هر وعده غذایی دندان‌های خود را مسواک بزنید. از مسواک با برس نرم استفاده کنید.
• اگر از دندان مصنوعی استفاده می‌کنید، آن‌ها را روزانه خارج کرده و تمیز کنید.
• اگر سیگار می‌کشید، با پزشک خود درباره روش‌های ترک سیگار مشورت کنید.

باورهای غلط در مورد مشکلات بهداشت دهان و دندان و دیابت چیست؟

افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند

در این موضوع دو دیدگاه وجود دارد. یک دیدگاه معتقد است که سطح بالای گلوکز در بزاق افراد مبتلا به دیابت کنترل‌نشده به رشد باکتری‌ها کمک می‌کند و این باعث ایجاد پوسیدگی دندان (کرم‌خوردگی یا حفره) و بیماری لثه می‌شود. همچنین، افراد مبتلا به دیابت معمولاً وعده‌های غذایی کوچکتر و مکررتری در طول روز می‌خورند که این نیز احتمال رشد باکتری‌ها و تشکیل حفره‌های دندانی را افزایش می‌دهد.

دیدگاه دیگر بر این باور است که افراد مبتلا به دیابت بیشتر از دیگران به آنچه می‌خورند آگاه هستند و نیاز دارند میزان قند مصرفی خود را دقیقاً کنترل کنند. آن‌ها معمولاً غذاهای حاوی قند که موجب پوسیدگی دندان می‌شود را کمتر مصرف می‌کنند.

واقعیت این است که افرادی که دیابتشان به خوبی مدیریت می‌شود، نسبت به افراد غیر مبتلا به دیابت، پوسیدگی دندان یا بیماری‌های لثه بیشتری ندارند. رعایت بهداشت دهان و دندان و تنظیم مناسب سطح قند خون بهترین محافظت در برابر ایجاد حفره‌های دندانی و بیماری‌های لثه است.

افراد دیابتی بیشتر و زودتر از افراد بدون دیابت دندان های خود را از دست می دهند

عوامل زیادی در از دست دادن دندان‌ها در افراد مبتلا به دیابت نقش دارند. نخست، افراد مبتلا به دیابت کنترل‌نشده بیشتر مستعد به بروز التهاب لثه و بیماری پریودنتال هستند. اگر این عفونت ادامه یابد، می‌تواند به استخوان‌های زیرین که دندان‌ها را نگه می‌دارد، گسترش یابد. پیچیدگی این وضعیت این است که عفونت‌ها در افراد مبتلا به دیابت به سرعت بهبود نمی‌یابند.

خبر خوب برای افراد مبتلا به دیابت این است که با رعایت عادات بهداشت دهان و دندان خوب مانند مسواک زدن حداقل دو بار در روز (یا ترجیحاً بعد از هر وعده غذایی) با خمیر دندان حاوی فلوراید، استفاده از نخ دندان روزانه و مدیریت مناسب سطح قند خون، احتمال بروز عفونت ناشی از بیماری پریودنتال به طور قابل توجهی کاهش یا حذف می‌شود و به تبع آن خطر از دست دادن دندان‌ها نیز کاهش می‌یابد.

اگر به جراحی دندان نیاز داشته باشید، به دلیل اینکه مشکلات پس از جراحی، از جمله عفونت‌ها، در افراد مبتلا به دیابت شایع‌تر است، خطر بیشتری برای شما وجود دارد

با مراقبت پزشکی دقیق و خودمراقبتی که قند خون را تا حد ممکن نزدیک به نرمال نگه‌دارد، و با رعایت مراقبت‌های شخصی و حرفه‌ای دندانپزشکی، مشکلات پس از جراحی در افراد مبتلا به دیابت به اندازه افرادی که به این بیماری مبتلا نیستند، رایج نیست.